На 2023 год улады паставілі надзіва аптымістычныя мэты эканамічнага развіцця. Не вельмі зразумела, на чым грунтуюцца такія чаканні, тым больш што планы на 2022-ы так і не рэалізаваліся. Паглядзелі, як беларуская эканоміка прайшла гэты год у параўнанні з планамі ўрада.
Галоўным адрозненнем прагнозаў урада на 2022 год ад яго ж чаканняў на 2023-і было тое, што ўлады прызнавалі і агучвалі патэнцыйныя рызыкі, асцярогі і пэўныя песімістычныя чаканні. Тым не менш у цэлым прагноз на гэты год быў даволі аптымістычным — з ростам эканомікі, даходаў насельніцтва і запаволеннем інфляцыі. Аптымізм гэты быў звязаны ў першую чаргу з надзеямі на працяг знешнегандлёвага цуду, які выцягнуў эканоміку ў 2021-м. Аднак ужо тады эксперты крытычна ставіліся да аптымістычных чаканняў урада. Нават пры захаванні ўмоваў для знешняга гандлю імавернасць эканамічнага росту была пад сумневам з прычыны запаволення глабальнага росту, скарачэння лішку попыту і іншых вонкавых фактараў. У такіх умовах тэмпы прыросту ВУП эканаміст Дзмітрый Крук ацэньваў як блізкія да нуля.
Канчатковую карціну па выніках года можна будзе ўбачыць толькі ў пачатку 2023-га, але ўжо цяпер відаць, што дасягнуць пастаўленых урадам мэтаў удалося толькі па захаванні аб’ёмаў золатавалютных рэзерваў. Але большасць асноўных паказчыкаў замест чаканага росту сышлі ў мінус. Адны з галоўных правалаў — разагнаная інфляцыя, якая трымаецца на ўзроўні двухзначнай лічбы, і падзенне даходаў насельніцтва.
| Ожидание | Реальность
(по итогам неполного года или заявлениям чиновников об ожиданиях за год) |
|
| ВВП | 2,9% | минус 4,7% (в январе-ноябре к аналогичному периоду 2021-го) |
| Инфляция | 6% | 13,3% (в ноябре к аналогичному месяцу 2021-го) |
| Рост реальных доходов | 2% | минус 3,9% (в январе-октябре к аналогичному периоду 2021-го) |
| ЗВР (млрд долларов) | не меньше 7 | 8,469 (на 1 декабря) |
| Рост экспорта | 6,3% | минус 6% (в январе-октябре к аналогичному периоду 2021-го) |
Што стала асноўнай прычынай няўдач па планах на 2022 год
Мабыць, адной з галоўных прычын, з якой сёлета не ўдалося дасягнуць эканамічнага росту ці хаця б захаваць яго на ўзроўні 2021 года (з усімі наступствамі), стала падтрымка беларускімі чыноўнікамі вайны Расіі ва Украіне. Гэта прывяло да разрыву вялікай часткі знешнегандлёвых адносін, уключаючы двух буйных партнёраў — Украіну і ЕС, узмацнення санкцыйнага ціску і нежадання буйных сусветных кампаній мець справы з Беларуссю. Паводле словаў Рамана Галоўчанкі, пад пагрозу была пастаўленая фактычна траціна ВУП, або 21 млрд даляраў.
Калі б Аляксандр Лукашэнка не аддаў тэрыторыю Беларусі для расійскіх ракет і эшалонаў, якія ішлі ва Украіну з вайной, патэнцыял для эканамічнага росту ці хаця б захавання ўзроўню папярэдняга года, хутчэй за ўсё, быў бы нашмат вышэйшым. Магчыма, эканоміка не справілася б з пастаўленымі чыноўнікамі мэтамі (усё ж у рэгіёне ідзе вайна, а мэты былі занадта аптымістычнымі), але не сутыкнулася б з такой колькасцю выклікаў, не прасела б як сама эканоміка, так і даходы грамадзян краіны. Але тут таксама трэба ўлічваць дапамогу Масквы, якую яна аказвае Мінску. Да прыкладу, па падтрымцы беларускіх НПЗ.
Якія амбіцыйныя планы былі ў чыноўнікаў па стрымліванні цэн, а што (не) атрымалася па факце
Між тым адзін з паказчыкаў, запланаваных на 2022 год, выглядаў нерэалістычным з самага пачатку. Гэта інфляцыя, якую ўлады спадзяваліся ўтрымаць на ўзроўні 6% нават нягледзячы на тое, што па выніках 2021 года яна была 10%. Тады стрымаць яе не ўдалося нават рэгуляваннем цэн на доўгі спіс тавараў. Утрымліваць рост цэн не ўдавалася з самага пачатку года, то-бок нават да пачатку вайны і ўплыву яе наступстваў на беларускую эканоміку. Але ўвосень ўрад вырашыў дзейнічаць радыкальна і восенню фактычна забараніў павышаць цэны. Дзякуючы гэтай меры цягам двух месяцаў атрымлівалася даваць справаздачу аб дэфляцыі, але ў гадавым выражэнні інфляцыя ўсё роўна перавысіла леташні ўзровень, запаволіўшыся ў лістападзе пасля моцнага вясновага і летняга разгону і дасягнуўшы ўзроўню 13,3%.
Як чыноўнікі імкнуліся бачыць пазітыў у эканоміцы
На фоне сыходу ў адмоўную плоскасць многіх макраэканамічных паказчыкаў беларускія чыноўнікі цягам года заяўлялі пра поспехі. Паводле словаў прэм’ер-міністра Рамана Галоўчанкі, урад «шмат у чым справіўся» з галоўнай задачай на гэты год — «каб краіна не заўважыла санкцый». Раней ён адзначаў восеньскае паляпшэнне месячнай дынамікі ВУП, а міністр эканомікі Аляксандр Чарвякоў заяўляў пра выхад на стратэгію аднаўленчага росту, калі эканоміка была ў мінусе на 4,7% да мінулага года. Але, як відаць, аптымізм не дапамог дасягнуць пастаўленых на гэты год мэтаў у эканоміцы.